ШТО Е ДЕПРЕСИЈА И ШТО ТРЕБА ДА ЗНАЕМЕ
Самото име депресија доаѓа од латинскиот збор и значи понижување. Кога лекарите зборуваат за депресија, тие значат низа поврзани психофизички состојби кои се карактеризираат со нарушувања на расположението, т.е. афективни нарушувања. Тие се препознаваат како нерасположение, негативни чувства и темни мисли. Тие се придружени и со физички симптоми како што се замор, исцрпеност и нарушувања на спиењето и апетитот.
Податоците покажуваат дека моментално 3 до 4 отсто од населението на индустриски развиените земји страда од депресија. Досега се чини дека жените се повеќе изложени на ризик од мажите, бидејќи два до три пати почесто им се дијагностицира депресија . Според податоците, околу 15 отсто од најтешко болните пациенти, кои се лекувале во болница, поради големи маки си ставаат крај на сопствениот живот. Се верува дека повеќе од две третини од самоубиствата се извршени од пациенти кои се во тешка депресија.
ШТО ПРЕДИЗВИКУВА ДЕПРЕСИЈА
Депресијата е болест на централниот нервен систем која се јавува поради промени во нервните клетки и хемиски процеси во мозокот. Најчести предизвикувачи за развој на болеста се надворешните фактори, како што се стресот, неправилната исхрана, недостатокот на светлина, слабата физичка активност, алкохолот и некои лекови и наркотици. Се покажа дека некои луѓе имаат вродена склоност (предиспозиција) за депресија, која се пренесува генетски. Затоа биолошката психијатрија зборува за депресивна конституција, која е запишана во генетскиот код и укажува на посебна тенденција за развој на депресивни симптоми.
СИМПТОМИ
Депресијата може да се препознае по низа симптоми, а секој пациент се разликува по сериозноста и видот на симптомите. Најчестите симптоми на депресија се:
- мрачно расположение, наплив на темни мисли и сеќавања;
- интензивна тага, самосожалување, напади на плачење;
- чувствителност, ранливост, раздразливост („сè ми пречи“);
- страв, вознемиреност, загриженост, страв („нешто страшно ќе се случи“);
- песимизам, безнадежност и беспомошност („нема излез за мене“, „никогаш нема да се подобрам“);
- чувство на безвредност, вина и вишок („никој не ме сака“, „никому не ми требам“);
- осаменост, чувство на неприпадност или незаштитеност („Јас сум целосно сам во светот“);
- неможност да уживате во претходно пријатни работи или активности („ништо не ме прави среќен“);
- безволност, летаргија („Не се чувствувам како ништо“);
- нарушена концентрација и оштетување на меморијата;
- замор, исцрпеност, недостаток на енергија;
- значително намален или зголемен апетит;
- несоница или прекумерна потреба за сон;
- болки во телото кои немаат физички причини;
- желба за смрт или планирање на самоубиство („Не можам повеќе да издржам“, „Подобро да ме нема“).
ЛЕКУВАЊЕ НА ДЕПРЕСИЈАТА
Првото прашање што се поставува кога нè погодува депресијата е што да правиме. Во секој случај, треба да побарате помош од лекар. Ова може да биде лекар од семејна медицина, кој сам ќе препише антидепресивни лекови или, доколку е потребно, ќе го упати пациентот на психијатар. Може и кај психијатар кој има приватна ординација. За жал, огромен број пациенти тешко прифаќаат дека страдаат од психичко растројство и не им е лесно да одат на психијатар.
Во лекувањето на депресијата најчесто се користат лекови т.н. антидепресиви. Тие ги отстрануваат или ублажуваат симптомите на болеста во рок од една до шест недели, а може да се комбинираат со други процедури и психотерапија. Антидепресивите треба да се земаат континуирано и точно според упатствата на лекарот, без отстапувања или „импровизации“ кон кои понекогаш се склони пациентите. Светската здравствена организација препорачува земање антидепресиви шест до десет месеци по исчезнувањето на симптомите, а некои експерти се залагаат за долгорочни, па дури и доживотни лекови кај пациенти со хронична депресија.
Исто така се прпорачуваат и некои додатоци на исхрана како гама амино бутерна киселина, витамин Б6 итн..
ШТО ТРЕБА ДА ЗНАЕТЕ ЗА ТЕРАПИЈАТА
Важно е да се разбере дека антидепресивите не делуваат веднаш, затоа треба да се земаат долго и редовно, а позитивно е што не водат до развој на зависност. Антидепресивите НЕ делуваат веднаш, како лековите за болка или средства за смирување. Во зависност од формата на болеста, потребни се меѓу една и шест недели лековите да доведат до подобрување. Клучно е тие да се земаат континуирано и со целосно почитување на упатствата дадени од лекарот.
Сите видови на антидепресиви подеднакво успешно ги потиснуваат симптомите на депресија кај речиси 80 проценти од пациентите. Кога еден лек ќе се покаже како неефикасен, лекарот може да ја зголеми дозата на истиот лек, да препише друг лек (најчесто со различен механизам на дејство) или да додаде друг лек на првиот лек.
Антидепресивите не предизвикуваат зависност. Ако пациентот мора да го зема лекот долгорочно, тоа е затоа што природата на болеста го бара тоа, а не затоа што лекот предизвикува зависност.
Антидепресивите не го попречуваат пациентот да ги реши проблемите во животот, доколку постојат проблеми. Всушност, тие го тренираат да се справи со нив.
Психотерапија
Психотерапијата е добредојдена помош за депресивен пациент, пред се во периодот пред да почнат да делуваат лековите. Кога неговата состојба ќе се подобри, тој може да научи некои практични „антидепресивни“ вештини од терапевтот: како подобро да се однесува со луѓето, како подобро да го организира својот живот и да избегнува стресни ситуации, како да го бара она што го сака и да се соочи со она што не го сака.
Алтернативни терапии
Освен со лекови и психотерапија, депресијата се лекува и со електрошок и светлосна терапија.
Во третманот на депресија, некои процедури кои влијаат на биохемиско-електричните процеси во мозокот се покажаа како ефикасни. Една од овие процедури е електроконвулзивна терапија или електрошок терапија (ЕКТ). Терапијата со електрошок сè уште е најдобриот метод за лекување на тешка депресија и манична фаза на биполарно растројство. Се спроведува во болница и е целосно безопасен. На пациентот му се даваат мускулни релаксанти и се става под целосна анестезија.. Постапката се повторува 6 до 12 пати во интервали од два до три дена.
Светлосната терапија првенствено се користи за зимска депресија, односно онаа предизвикана од недостаток на светлина. Пациентот гледа во светилка со моќност од 2.500 до 10.000 лукс помеѓу 30 и 120 минути (колку е послаба светилката, толку подолго трае третманот). Ефектот се постигнува по 3 до 4 дена. Терапијата за несоница им помага на депресивните пациенти, чии симптоми на болеста значително се ублажуваат по непроспиената ноќ или по будењето 3 до 4 часа порано. Може да се комбинира со светлосна терапија, така што веднаш по будењето пациентот е изложен на силна светлина.
Она што е важно, е да симптомите да се прпознаат навреме од самиот пациент, или од членовите на неговото семејство, со цел да се започне навремено со лекување.
Исто така многу е важна подршката и разбирањето на состојбата на пациентот од страна на неговото семејството.